Prof. Dr. Haydar SUR yazdı…

SAĞLIK YÖNETİCİLERİNE DOSTANE MESAJLAR:

STRESLE BAŞA ÇIKAMAYANA YÖNETİCİ DENMEZ

Stres yapanlar değişir – stres kalıcıdır

Yönetici iseniz stressiz bir iş ortamını hayal etmekten vazgeçin. Stresle yaşamayı öğrenin ve bunun size zarar vermesinin önüne geçmeye bakın.

Yönetici olmak bazı kişiler için ömrü adamaya değer bir kariyer yönelimi ise, birçokları için de aman uzak duralım denilecek bir şeydir. Yöneticilere sorarsanız çok stresli bir iş yapmaktalar. Bu doğrudur, yönetici iseniz stres oluşturan etkenlerin farkına varmak ve bunlarla başa çıkmak gibi bir sorumluluğunuz da ortaya çıkmış demektir.

Stres, birisinin zihnine, ruhuna, duygusuna ya da bedenine yönelik hayali ya da gerçek bir tehdidin algılaması eylemidir. Bu biraz bireysel ve özel yaşamımızı öne çıkaran bir tanım olduğundan yöneticilerdekini iş stresi tanımıyla anlamak doğru olacaktır. İş stresi, işin gerekleri işgörenin ihtiyaçlarıyla, kapasitesiyle ve sahip olduğu kaynaklarla uyumsuz iken, buna karşı gelişen fiziksel ve duygusal tepkidir. Vücut açısından konuşursak stres zararlı bir şeydir. Stres halinde potansiyel tehlikeyi fark edebilmek için bütün duyularımız alarma geçer. Ancak strese girmez olsaydık, tehlikelerden sıyrılamaz, zarar görür veya yok olurduk. Yönetim tarafından bakarsak durum aynıdır. Yönetim sorunları karşısında yönetici strese girmez ise, yönetim disiplinini elden kaçırır ve kendini yok eder. Aşırı strese girerse de baskı altında yine kendi yönetim uygulamalarına zarar verecek tepkiler ortaya koyar. Uzlaşma yeteneğini kaybeder, sertleşir, kuşkucu ve suçlayıcı davranmaya başlar. Başka bir deyişle yöneticinin biraz stresli hali iş başarısı açısından en iyi durum sayılmaktadır. Yöneticinin en iyi durumu ne olursa olsun, aslında onun stresini kendisi değil iş hayatı ayarlamakta ve ona dayatmaktadır. Yönetici eğer stresini kendisi ayarlayamayacaksa, ona tek bir çözüm kalıyor demektir: Nasibine düşene razı olmak ve bununla mutlu kalabilmek. Bunu yapamadığı takdirde birey olarak sağlığını kaybettiği gibi, yönetici olarak da geçerliliğini yitirmeye başlar.

Tıbbın bize anlattıklarına bir bakalım. Stres durumunda kanımız adrenalin ve kortisol (stres hormonları) hücumuna uğrar ve metabolizmayı hızlandırarak bitkinlik hissetmemizin önüne geçer. Solunum yüzeyelleşir ve kasların ihtiyaç duyduğu oksijeni sağlamak üzere hızlanır. Kalp hızı ve kan basıncı kol ve bacaklara kan gönderebilmek üzere artar. Şekerler, yağlar ve kolesterol karaciğerde hızlı bir şekilde enerjiye dönüştürülmek için yakılır. Tükürük kurur, sindirim ve boşaltım durur, iç organlardaki kan kaslara ve beyne gönderilir. Kaslar eylem için gerilmiş olur. Vücudun daha çok enerji kullanabilmesi için terleme ile vücut soğutulur. Bağışıklık sisteminin etkisi azaltılır ve uyku süreci bloke edilir. Stresli günlerin gecelerinde gözümüze uyku girmemesinin nedenidir bu. Kalp hastalıklarında tutun kanser, depresyon ve anksiyete, felç, immünolojik rahatsızlıklar, diyabet, akciğer sorunları, kazalar ve intiharlara uzanan bir sorunlar yelpazesi açılmış olur.

Stres evrenseldir, yani herkesi strese sokacak birileri onun etrafında dolanır durur. Ancak aynı durumlarda bazılarının strese girdiği bazılarının da girmediğine bakılırsa onun öznel bir yönü de bulunmaktadır. Stresi önlemek çoğu zaman mümkün olmadığı halde, onunla başa çıkmak mümkündür. Vücutta ani hormon salınımları da dahil olmak üzere kontrolsüz durumların oluşmaması için stres bilincine ulaşmalı ve stresi hem azaltmalı, hem de sağlığımızı korumayı bilmeliyiz.

Stres İşinizde Çevresel Bir “Doğal Sonuç”tur

Yönetici iseniz stressiz bir iş ortamını hayal etmekten vazgeçin. Stresle yaşamayı öğrenin ve bunun size zarar vermesinin önüne geçmeye bakın. Stresi oluşturan nedenleri engelleyebileceğim ve engelleyemeyeceğim kategorileriyle iki sınıfa ayırın ve birinci tür stres faktörlerini yok etmek üzere yoğunlaşın. İkincisi ile karşılaşınca onu yok etmeye çalışmak yerine yönetmenin usullerine odaklanın.

Stresi Yönetmeyi Akıl Edemezseniz İşiniz Daha da Sarpa Sarar

Zor bir durum karşısında çözüm üretebilmek üzere, yine de olabildiğince sakin kalmaya çalışın. Eli ayağına dolaşınca insan zaten çözüm üretmekten gittikçe uzaklaşır. Burada sanki çok kısa süreye sığdırılmış bir masa başı pazarlığı var gibidir. Neleri o anda feda edip neleri savunarak kurtaracağımıza hemen karar vererek ümitsiz kısımlar için debelenmemek gerekir.

Zaman Stresinin Çaresi Yoktur, Çaresi Zamanın İyi Yönetilmesidir

İnsanı iş yaşamında en fazla strese sokan durumların başında zaman darlığı gelmektedir. Bir yöneticinin zaman sıkıntısı çekmemesinin yolu yoktur. Öyleyse zamanını iyi yönetmede duyarlı olması gerekir. Özellikle yetişilemeyen toplantılar, kapı önünde bekleyen kişiler, iptal edilmek zorunda kalınan görüşmeler ve seyahatler yöneticinin karşılaşmayı hiç ama hiç istemediği durumlardır. Buna rağmen bu incitici pozisyonlara girmekten kurtulamıyoruz. Olabildiğince zaman kıtlığına düşmemek için önerilen tek şey belki de muhtemel tersliklere karşı belirli bir zaman dilimini fire payı olarak önceden koymaktır. Yönetici bir yere erken ulaştığında, grup tam toplanamadığında zamanı boşa harcamamak için seyyar ofis denebilecek şekilde dokümanlarını yanında gezdirmeli ve hemen işlerinin bir bölümünü arada çözüp üretimden düşmemelidir.

Yapılandırılmış Görüşme ve Toplantılarda Gündem Dışına Çıkılmasına İzin Vermemek En İyisidir

Sohbet tarzında toplantı yapmak hem bizi rahatlatır hem de verimi artırır. Ancak sohbet tarzını kullanarak işi yapmak başka, sohbet etmek başka şeydir. İşi bırakıp sohbete dönen toplantı ve görüşmeler zamanımızın inanılmaz bir oranını doldurabilmektedir.

Yöneticinin Zaten Olağan İşlerinin Üçte Biri Plansız İşlerden Oluşur

Yapılan araştırmalar yöneticilerin planladığı işlerin arasına giren, hiç gündemde yokken birden gündemin başına oturan işlerin yaklaşık % 30 orana ulaştığı bulunmuştur. Bu durum zaten stresin geliyor olduğunun habercisidir. Yönetici uzlaşmayan tarafları uzlaşıya bağlamaya çalıştığı, risk alarak belirsiz durumları karar bağladığı, ilişkileri yönetmenin de en az işi yönetmek kadar önemli olduğu ortamlarda çalıştığı için plansız işlere mutlaka “planlı plansızlık” pozisyonu verebilmeli, bir miktar vaktini bu durumlar için cebinde tutmalıdır. Her şeyi ucu ucuna planlayan yöneticinin işleri rast gitmez. Yöneticinin tatili, dinlenme zamanları, ev yaşamı her an kesintiye uğramak riskiyle doludur. Bu bile yönetim işinin stresli hale getirmektedir. Birçok yönetici bunula başa çıkmak için gece gündüz çalıştığını, bu hafta sonu patronun kendisini çağırdığını, kaç yıldır tatil yapmadığını anlatırken övünerek bu stresle başa çıkmaya çalışır.

Yönetici Olunca Herkesin Sizin Zamanınızı Çalmak ya da Size Düşman Kesilmek için Bir Nedeni Vardır

Yönetici demek sorunları hemen bir çırpıda çözecek kişi demektir. Ortaya çıkan sorunlardan da zaten o sorumludur. Kararı niçin öyle değil de böyle vermektedir? Size kızmak için işyerinde herkesin beş-on nedeni çıkar. Sorunların tanımlı yollardan çözülmediği durumlarda veya o yollar zaman alıcı olarak görüldüğünde kısa yoldan yöneticiye giderek kararı o şekilde değiştirivermesi istenir.

Yönetici Olarak Stres Altında Kalan Sadece Siz Değilsiniz

Bugünün çalışanları zamana karşı yarışarak iş üreten, daha çok iş yükü, daha uzun çalışma saatleri, daha yüksek performans beklentileri içinde ama aile sorumlulukları artmış, kendine çok az zaman ayırabilen, sağlıksız ve hızlı yemek zorunda kalan kişilerdir.

Aslında pozisyon şudur: Stresli stresliye karşı!

Stresin DUK’ u

D – değiştir

U – uzaklaş

K – kabul et

Stresin Etkilerini Üzerimizden Atmak İçin Beş Aşama

1. Kendine zaman ayırma: İşi ve mesleği dışında uğraş edinmelidir.

2. Duyguların paylaşımı: Grup aktivitelerine katılma, duygu ve düşüncelerin aile fertleriyle paylaşılması, aile ve arkadaşlara zaman ayrılması bize çok iyi gelmektedir.

3. Fiziki ve duygusal ihtiyaçların karşılanması: Çalışma saatlerinin olabildiğince ayarlanması, sık tatile çıkma, akşam ve hafta sonu mesailerinin sınırlanması, düzenli tıbbi bakım ve düzenli egzersiz ile çöküntüye girme riskinin uzaklaştırılması sağlanmalıdır.

4. Kişisel filozofik düşüncenin geliştirilmesi: Uzun ve kısa vadeli planların yapılması ve uygulamaya konması, zaman yönetiminin iyi yapılması ve neyiz, nerden geldik, nereye gidiyoruz gibi kişiyi olgunlaştıran sorular ile kendimizi anlamaya çalışmalıdır.

5. Stresten kurtulmaya yönelik eğitim toplantıları: Böylelikle stresi profesyonelce yönetme becerisinin kazanılması yanında ufunetin dağıtılması da sağlanmış olur.

Harvard Business Review Bu Önerileri Yapıyor

Örgütsel stresi azaltıcı stratejiler:

·         Her bölümden sözcü seçin ve işle ilgili stresleri onun vasıtasıyla yönetime aktarın

·         Stres azaltıcı faaliyetleri destekleyin (yöneticiler için)

·         “Hasta bina sendromu” meselesiyle ilgilenin

·         Teknolojinin yol açtığı izole edilmiş kişiliklerin ortaya çıkmasını önleyici faaliyetlerde bulunun

·         Örgütsel stresi azaltıcı stratejiler

·         EQ, kişilerarası ilişkiler, çatışma yönetimi, çok kültürlü ortamlarda davranış, saldırganlığın önlenmesi vb. konularda seminer ve konferanslar düzenleyin

·         Kişisel danışma ve rehberlik hizmeti verin

·         Relaks olmak için doğayı işleyen müzik ve diğer sanat ürünlerine yer verin

·         Arada bir organize faaliyetlere mali katkı sağlayın

·         Çalışanların kendi güçlü yanlarını geliştirmesi için destek verin

·         Gevşeme işlemleri

·         Çocuklarla ve hayvanlarla oynaşın

·         Parkta dinlemeye geçin

·         Sakin müzikler dinleyin

·         Yoga yapın

·         Seyahate çıkın

·         Bahçe işiyle uğraşın

·         Balığa gidin

·         Bisiklete binin

·         Yürüme, koşu vb. sporlar yapın

·         Sağlıklı beslenmeye özen gösterin

·         Masaj yaptırın

·         Jimnastik yapın

·         Müzik aleti çalmayı öğrenin

Nietzsche’nin bir sözüyle sözümüzü bitirelim: Müziksiz bir hayat hatadır.