1.Hizmet Alımları Kavramı;
Hizmet Alımı ya da Dış Kaynak Kullanımı (DKK) üzerine birçok tanım yapılmıştır. Genel olarak; Bir işin veya hizmetin işinde uzman tedarikçiye, devredilerek, kalite ve katma değer oluşturmak için girdi niteliğinde hizmet veya ürün sağlanması amacıyla işbirliğine gidilmesi, hizmet alımı veya dış kaynaklardan yararlanmak olarak tanımlanmaktadır. Hizmet alımına terminolojide dış kaynak kullanımı ya da tedariki denilse de Ülkemizde özellikle kamu sektöründe, yaygın olarak “hizmet alımı” terimini kullanılmaktadır.
2. Personele Dayalı Hizmet Alım Kavramı;
Kamu İhale Genel Tebliğinin 78.1’nci maddesinde, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları; ihale konusu işte çalıştırılacak personel sayısının ihale dokümanında belirlendiği, bu personelin çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı ve yaklaşık maliyetinin en az %70’lik kısmının asgari işçilik maliyeti ile varsa ayni yemek ve yol giderleri dâhil işçilik giderinden oluştuğu hizmetler olarak tanımlanmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, bu ölçütlerin ihale konusu hizmet işinde bir arada olması gerektiğidir.
3. Sağlık Hizmet Alımları Kavramı;
Sağlık hizmet alımları, hastane yönetiminin ağırlıklı olarak temel faaliyetler (temel yetenekler) ve temel faaliyetlerinin tamamlayıcısı olan hizmetlerin genişletilmesi için odaklanmasına imkân tanıyan, temel faaliyetler dışındaki hizmetlerle ilgili yönetim sorumluluğunun hastane dışındaki bir organa ya da kuruluşa aktarılması yöntemidir.
Türkiye’de sağlık hizmet alımları uygulaması; hastanenin temizlik ve yemek hizmetleri gibi tıbbi olmayan hizmetleri ile sınırlı şekilde başlamıştır. Ancak son zamanlarda bilgi işlem, otomasyon, özel güvenlik, hasta yönlendirme, ambulans, danışmanlık ve teknik bakım onarım hizmetleri gibi tıbbi olmayan hizmetlerin yanı sıra görüntüleme, tıbbi laboratuvar, sterilizasyon, ameliyathane, fizik tedavi, kalp damar cerrahisi hizmetleri gibi ileri ve uzmanlaşmış tıbbi hizmetleri de içine alarak genişlemiştir.
4. Sağlık Sektöründe Hizmet Alımlarının Gelişimi;
1980 yılını izleyen dönemde sadece Türkiye’de değil birçok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, kamu kurum ve kuruluşlarının geleneksel olarak yapılan bazı hizmetlerin özel sektör kuruluşlarına ihale yoluyla gördürülmesi (Outsourcing) olgusu gündeme gelmiş ve hemen her sektörde bu yönteme sıklıkla başvurulmuştur. Türkiye’de kamu hastanelerinde hizmet alımları 1988 sonrası yaygınlaşmaya başlamış 2003 yılından itibaren uygulanmakta olan “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile de Sağlık Bakanlığına bağlı işletmelerde oldukça yaygın bir şekilde uygulanmıştır. Uygulamalar ile vatandaş memnuniyeti yükseltilmiş, sunulan sağlık hizmetlerinin kalitesi artırılmış, eksik personel ihtiyacı karşılanmış, hizmet sunumunun sürekliliği sağlanmış, hastanelere modern teknolojilerin girmesi sağlanmış, sabit yatırım maliyetleri azaltılmış, diğer sağlık kurumları ile rekabet etme gücü arttırılmış, hizmetler daha ekonomik bir şekilde temin edilmiş, hizmet maliyetleri kontrol edilerek düşürülmüş, finansal riskler tedarikçiyle paylaşılmış, kalifiye personelin istihdamı kolaylaşmış ve yönetimde esneklik sağlanmıştır. Uygulama; özellikle destek hizmetlerinde, yeni bir personel istihdam modeline dönüşmüştür.
Türkiye sağlık sisteminin önemli bir unsuru olan hizmet alımı kapsamında personel çalıştırılması bir kısım istisnalar dışında 24 Aralık 2017 Resmi gazetede yayımlanan 696 sayılı KHK ile yasaklanmış ve söz konusu hizmet alımlarında çalışan personelin kamu personeli olması ile ilgili düzenleme yapılmıştır.
Söz konusu düzenleme Sağlık Bakanlığı ve üniversitelerinin sağlık tesislerinde hizmet alımı kapsamında çalıştırılan 200 bin civarında kişi kamu personeli yapılmıştır.
Personel çalıştırma hizmet alımı ihalelerinin yasaklanması ve hizmetlerde çalışan personelin kadroya alınması hususu ile ilgili olarak HBYS hizmet alımları ve Çağrı Merkezi hizmet alım personelinin kadroya alınmayacağı bir istisna olarak düzenlenmiştir.
Bu düzenleme Türkiye sağlık sisteminde tıbbi tedarik zincirinde önemli değişikler oluşturmuştur. Bu durum son yıllarda kıta Avrupa’sında başlayan ve ‘contact-back-in’ olarak tanımlanan kamusal sunuma dönüş politikasına benzer bir süreç olarak değerlendirilebilir.
5. Sağlık Sektöründe Hizmet Alımlarının Yönetimi ve Mevzuatı;
Sağlık sektöründe yapılan hizmet alım uygulamaları ile ilgili en önemli kamu otoriteleri olarak Sağlık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kamu İhale Kurumu, Türkiye İlaç ve Tıbbı Cihaz Kurumu ve Sosyal Güvenlik Kurumu’nu sayabiliriz. Bu kurumların düzenleme ve uygulamaları sağlık hizmet alımları sektörü açısından oldukça önemlidir. Bu kurumların yanı sıra yargı kararları sektörü etkilemektedir. İlgili sendikaların davranışlarda bu sektöre yön veren önemli bir diğer unsurdur.
Sağlık Sektöründeki hizmet alımları ile ilgili temel mevzuat şöyledir; 4857 sayılı İş kanunu, 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Kanunu, 209 Sayılı Sağlık Bakanlığına Bağlı Sağlık Kurumları ile Esenlendirme (Rehabilitasyon) Tesislerine Verilecek Döner Sermaye Hakkındaki Kanun, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ve 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK’dır. Ayrıca bu kanunlara dayanılarak hazırlanmış birçok ikincil mevzuatta söz konusudur.
6. Türkiye’de Sağlık Hizmet Alımlarının Sınıflandırılması;
Sağlık sektöründe hizmet alım faaliyeti birçok alanda yapılmaktadır. Hizmet alım faaliyetleri mevzuat açısından her ne kadar değişik sınıflandırmalara tabi tutulsa da, işin niteliği dikkate alındığında yapılması gereken sınıflandırma yöntemi farklılık arz etmektedir. Detaylarını diğer bölümlerde anlatacağımız, sağlık sektöründeki hizmet alımlarını aşağıdaki şekilde sınıflandırabiliriz;
Görüntüleme Hizmet Alımları
Tıbbi Laboratuvar Hizmet Alımları
Özellikli Sağlık Hizmet Alımları
Ambulans Hizmet Alımları
Ağız-Diş Sağlığı Hizmet Alımları
Sağlık Personeli Hizmet Alımları
Destek Hizmet Alımları
Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS) Hizmet Alımları
