Gürkan KÖROĞLU yazdı…
Proaktif kişiler olaylar karşısında inisiyatif ve sorumluluk alırlar. Değişimlere, olumsuz durumlara tepkisiz kalamazlar.
Etkin bir kişi olabilmek için proaktif özelliklere sahip olmamız önemli bir kişisel özelliktir.
Proaktif olmanın, proaktifliğin birçok anlamı olmasına rağmen en sık kullanılan anlamları;
- Olaylar ortaya çıkmadan önce gerekli planın yapılması, olası karşılaşılacak durumların tahmin edilmesi, gerekli tedbirlerin alınması şeklindeki davranış biçimi veya
- Olaylardan etkilenen olmak yerine, olayları etkileyen yönünde adım atan, olaylardan şikayet etme yerine harekete geçip çözüm yaratmaya çalışan davranış biçimidir.
Kişilerin genelde olaylara reaksiyon türüne göre proaktif ya da bunun karşıtı olan reaktif
kişilik özelliklerine sahiptirler.
Reaktif kişiler sadece zorlayıcı bir etkiye maruz kaldıklarında harekete geçerler. Proaktif kişiler olaylar karşısında inisiyatif ve sorumluluk alırlar. Değişimlere, olumsuz durumlara tepkisiz kalamazlar. Davranışlarından ötürü olayları ve koşulları suçlamazlar.
Reaktif kişiler çevresel koşullardan çok etkilenirler. Çevresel ortamlarında kendilerinin bakış açısında bir olumsuzluk görürlerse bu çevresel durumda hareketsiz kalırlar. Fakat Proaktif kişiler her türlü çevresel faktöre göre harekete geçebilirler. Bu çevresel faktörler onlar için bir engel değildir. Bu çevresel olumsuzluklara rağmen hareket ederler, hedeflerine doğru hareket etmelerine engel olamaz.
Reaktif insanları çevreleri, bulunduğu durumun koşulları, olaylar yönlendirirken Proaktif kişileri ise kişinin içerisinde bulunan değerler yönlendirir.
Proaktif kişilerin genel özellikleri;
- Olay, aksiyon öncesi bilgi toplarlar
- Planlıdırlar
- Karar vermekte tereddüt etmezler
- İnisiyatif almaktan çekinmezler
- Analiz ederler, düşünürler
- Mutlaka olayların öncesinde harekete geçerler, harekete geçmekte gecikmezler
- Çevrelerine örnek olurlar
Reaktif kişilerin genel özellikleri;
- Çevrelerinden, olaylardan, fiziki şartlardan çok etkilenirler
- Ciddi sonuçlar ortaya çıktığında harekete geçerler aksi durumda harekete geçmezler
- İnisiyatif alma ve karar vermede çekimser davranırlar
- Ciddi bir planları yoktur
- Risk analizi yapmazlar
- Genelde depresif, negatif ve şikayet eden tavır sergilerler
- Olumsuz anlarda kontrollerini kaybederler
Proaktif kişileri daha iyi ayırt etmeniz için olaylar karşısında kullandıkları dile dikkat edebilirsiniz. Genelde olumsuz durum karşısında aşağıdaki benzer cümleleri duymanız kaçınılmazdır:
- Şimdi seçeneklerimiz neler, neler yapabiliriz?
- Duygularımı kontrol edebilirim
- Mutlaka bir çözümü vardır
- Bu durumun üstesinden geleceğim
- Yapacağım
- …kararı verdim
- …sorumluluğu alıyorum gibi
Reaktif kişilerde ise;
- Bunu ben mi yapacağım
- Keşke… şu olsaydı, şöyle olsaydı
- Zamanım yok
- Yapamam
- Bugün moralim bozuk gibi
Proaktif kişilerin eğilimleri bulundukları etki alanını genişletme yönündedir. Onlar için insiyatif ve sorumluluk alma kolay olduğu için hatta buna eğilimli oldukları için sürekli etki alanlarını geliştirmeye çalışırlar. Reaktif kişiler için mevcut dar etki alanlarında kalmaya devam ederler, etki alanlarını genişletmelerinin neredeyse imkânı olmadığı gibi mevcut etki alanları da daralma eğilimindedir. Kendileri zorlanmadıkça terfi alamazlar, ek görev sorumluluk istemezler.
Hiç birimiz %100 Reaktif kişilik yapısında olmadığımız gibi %100’de Proaktif değildir.
Bu kişisel özelliğimiz hepimizde farlılık gösterir.
İnsanların kişilik özellikleri birbirine benzemiyor. İnsan kaynakları bölümlerinin işe alımlarda yoğun olarak kullanmış olduğu kişilik envanter testlerini hepimiz biliriz.
Kimimiz dışa dönük, kimimiz içe dönük, iletişime ihtiyaç duyan, veri ve analize önem veren gibi farklı kişilik özelliklerine sahibiz. Proaktif ya da reaktif yapıda olmamızda bu tür kişilik özelliğimizdir.
Fakat kişisel özelliklerimizde geliştirilebilir, değiştirilebilir. Olaylar karşısında proaktif düşünce
Yapısıyla harekete edip bu alışkanlığı edinebiliriz.
Proaktif kişilik özelliği şirket yapılarında da mevcuttur. Bazı şirketler Proaktif yapıda organizasyona sahiptir, bazı şirketler ise reaktif yapıya. Şirketlerin organizasyonlarının ve çalışanlarının proaktif özelliklerini geliştirici eğitimlere önem vermeleri şirketlerin gelişimi ve güvenli büyümelerinde önemli bir rol alacaktır.
Kişilerin hem iş hayatında hem de özel hayatlarında etkili bireyler olabilmesi için proaktif özellikleri geliştirdiklerinde hayatlarının olumlu yönde değiştiklerini görmeleri uzun sürmeyecektir.
