Av. Muhittin Ertuğrul ERTÜRK
Avukat / Hukuk Danışmanı
Yazımda; ihale usulleri ve süreç hakkında bilgi vermek yerine kavramlar, amaç ve sektöre etkisi olabilecek konuları ele almayı tercih ettim.
15.02.2015 tarih ve 29268 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 3’üncü Maddesinin (U) Bendine Göre Yapılacak Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Sanayi İşbirliği Programı Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik İle tıbbi malzeme sektörünü yakından ilgilendirmektedir. Bu Yönetmelik, maliyeti en az on milyon ABD Doları olan mal ve hizmet alımlarında yenilik, yerlileşme veya teknoloji transferini sağlamaya yönelik Sanayi İşbirliği Programı uygulamalarını kapsamaktadır. Kamu İhale Kanunu’ndaki ihale usul ve esaslarına büyük ölçüde gönderme yapılmakla beraber, istisnai bir yöntem olduğu için Kamu İhale Kurumu’nun denetimine tabi değildir. Bu nedenle ihale usulleri ve süreç hakkında bilgi vermek yerine kavramlar, amaç ve sektöre etkisi olabilecek konuları ele almayı tercih ettim. Bu yönetmeliğin önemi yerli tıbbi malzeme üreticisinin önünü büyük ölçüde açacak, yenilikçi bir takım ürünlerin gelişmesini sağlayacak olmasıdır. Bu nedenle yerli üreticilerin bu konuyu ciddiyetle takip etmelerini öneririm.
Yönetmelik kapsamındaki projeler
Buna göre, Bu Yönetmelik kapsamındaki projeler için, İhale Makamı ile Yüklenici arasında Ana Tedarik Sözleşmesi ve bu sözleşmeye istinaden Daire Başkanlığının bağlı bulunduğu Genel Müdürlük/Başkanlık ile Yüklenici arasında SİP (Sanayi İşbirliği Programı) Sözleşmesi imzalanır. Bu Yönetmelik kapsamında mal veya hizmet alımı yapmaya karar veren idareler, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak SİP uygulanmasını sağlayacak şekilde organizasyon yapılarını oluşturabilir, düzenleme yapabilir, ihale ve tekliflerin değerlendirilmesine ilişkin dokümanlar hazırlayabilir. Daire Başkanlığı tarafından belirlenen asgari SİP taahhüt oranı ihale dokümanında yer alır. SİP taahhüt oranı belirlenirken, tedarik edilmek istenen mal veya hizmetin sektörel teknoloji düzeyi göz önüne alınır. Yüklenici tarafından bir ihale kapsamında gerçekleştirilen SİP faaliyeti, bu Yönetmelik kapsamında gerçekleştirilen diğer ihalelerdeki SİP yükümlülüğüne sayılmaz. Yüklenici, SİP yükümlülüğünü gerçekleştirirken ilgili idareye ilave herhangi bir mali yük getiremez.
Verimlilik ve iktisadilik esası
Bu Yönetmelik kapsamındaki tüm projeler verimlilik ve iktisadilik esaslarına göre yapılır. Proje tedarikinde iktisadilik; sadece en düşük fiyatlı teklifin değil; işletme ve bakım maliyeti, verimlilik, kalite, teknik üstünlükler, yaşam döngüsü maliyeti ve SİP taahhüdü gibi fiyat dışındaki diğer unsurlar da dikkate alınarak en avantajlı teklifin tespiti suretiyle sağlanır. Bu Yönetmeliğe göre yapılacak ihalelerde; saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenilirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması esastır. Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı ve hizmet alımı bir arada ihale edilemez. Yönetmelikte belirtilen değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları kısımlara bölünemez. Ödeneği bulunmayan işler için ihaleye çıkılamaz. Birden fazla yılı kapsayan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, işin süresine uygun olarak yıllar itibariyle ödeneğin bütçelerinde bulunmasını sağlamak üzere programlamanın yapılmış olması zorunludur. İlk yıl için öngörülen ödenek, proje maliyetinin %10’undan az olamaz ve başlangıçta daha sonraki yıllar için programlanmış olan ödenek dilimleri sonraki yıllarda azaltılamaz. Mal veya hizmet alım maliyetinin hesaplanmasında, maliyetin hesaplandığı tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından belirlenen döviz alış kuru esas alınır.
İhtiyaç listelerinin envanteri
İhtiyaçların Bildirilmesi ve Projenin Başlatılması; Bu Yönetmelik kapsamında alım yapmaya karar veren idareler bünyesinde ilgili Bakan onayı ile Sanayi Geliştirme Komisyonu kurulur. Mahalli idareler ve bağlı kuruluşları ile belediyelere ait şirketlerde, Sanayi Geliştirme Komisyonu ilgili mevzuatına uygun olarak teşekkül ettirilebilir. Bu Yönetmelik kapsamında alım yapmaya karar veren idareler bünyesinde mevcut bir daire başkanlığına bu maddede sayılan faaliyetleri yürütme görevi verilebilir. Bu Yönetmelik kapsamında alım yapmaya karar veren mahalli idareler ve bağlı kuruluşları ile belediyelere ait şirketlerde SİP faaliyetlerini yürütmek üzere ilgili mevzuatına uygun olarak bir birim görevlendirilebilir. Bu görevlerin başlıcaları ise; SİP kapsamında alım yapılması öngörülen mal veya hizmetlere ilişkin ihtiyaç listesinin oluşturulması, İhtiyaç listelerinin envanterinin tutulması ve bu mal veya hizmetlerin teknolojilerinin analizinin yapılması, SİP içeren mal veya hizmet alımı ihalesinde uygun bulunan Yüklenici ile SİP Sözleşmesinin imzalanması için Sözleşmenin bağlı bulunulan Genel Müdürlük/Başkanlık onayına sunulması, Yerli üretici ve hizmet sunucularının yeteneklerinin araştırılması ve geliştirilmesi, İlgili sektörün ihtiyacına göre kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilecek teşvik ve desteler konusunda görüş bildirilmesidir.
İhtiyaç makamı
İhtiyaç Makamları, takip eden yıla ait maliyeti en az on milyon ABD Doları olan mal veya hizmetlere ilişkin ihtiyaç listesini her yılın Ocak ayı sonuna kadar Daire Başkanlığının bağlı bulunduğu Genel Müdürlüğe/Başkanlığa gönderir. İhtiyaç Makamı ve Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan ihtiyaç listesi ekinde, listede yer alan mal veya hizmetlerin alınmasına yönelik gerekçeler, yurt içinde üretiminin ve teknolojisinin bulunup bulunmadığı, ithal edilenlerin ithalat miktarları, mal veya hizmetin teknolojisinin stratejik durumları, elde edilmek istenen kritik teknolojiler gibi bilgiler yer alır. İdareler tarafından mal veya hizmet alımı ihalelerinin bedeli, yıllık Yatırım Programına alınması teklif edilen projenin kabul edilerek Resmî Gazete’de yayımlanmasından sonra proje için ayrılan ödenekten karşılanır.
Ödeneği ayrılan proje
Ödeneği ayrılan proje, İhale Makamının yazılı talebinin Sanayi Geliştirme Komisyonu tarafından onaylanması ile başlatılır. Projenin Ana Tedarik sürecinin yürütülmesi amacıyla, projenin başlatılmasını takiben İhale Makamı bünyesinde Ana Tedarik Grubu kurulur. Bu Yönetmeliğe göre yapılacak ihalelerde, işin özelliğinin uzmanlık ve/veya yüksek teknoloji gerektirmesi nedeniyle bu Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesindeki belli istekliler arasında ihale usulü uygulanır. İhalede en az üç aday veya istekli olması esastır. Ancak, ön yeterliğe başvurma veya teklif verme aşamasında en az üç aday veya istekli bulunmaması durumunda, ilgili idarelerce belirlenen stratejik önemi haiz, katma değeri ve rekabet gücü yüksek, yeni ve özgün bir teknoloji içeren mal veya hizmet alımı ihalesine, gerekçesi belirtilmek üzere, Sanayi Geliştirme Komisyonu onayıyla devam edilebilir. Bu Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesindeki belli istekliler arasında ihale usulünde, yapılacak ön yeterlik değerlendirmesi sonucunda ilgili idarece davet edilen istekliler teklif verebilir.
SİP Kategorileri
SİP kategorileri; Yüklenici tarafından, İhtiyaç Makamının ihtiyaç duyduğu mal veya hizmetlerin tedariki kapsamındaki taahhütlere ilaveten; sanayide yenilik, yerlileşme ve/veya teknoloji transferinin sağlanması, yerli sanayinin katma değerinin ve rekabet gücünün artırılması ve ihracat imkânlarının geliştirilmesi amacıyla SİP kategorileri kapsamında taahhüt edilen faaliyetlerin yerine getirilmesi zorunludur.
- a) Kategori A- Yerli Üretim Katkısı: Yüklenici tarafından, Ek-1’de yer alan rehber SİP faaliyetleri yoluyla mevcut tesisler kullanılarak tedarik konusu mal veya hizmet kapsamında yüksek teknolojili bir ürünün veya parçasının belirlenecek bir yerlilik taahhüdü ile Türkiye’de üretilmesidir.
- b) Kategori B- Yatırım: Yüklenici tarafından, Ek-2’de yer alan rehber SİP faaliyetleri yoluyla yeni bir üretim tesisi kurularak tedarik konusu mal veya hizmet kapsamında yüksek teknolojili bir ürünün veya parçasının belirlenecek bir yerlilik taahhüdü ile Türkiye’de üretilmesidir.
- c) Kategori C- Teknolojik İşbirliği: Yüklenici tarafından, Ek-3’te yer alan rehber SİP faaliyetleri yoluyla gerçekleştirilecek taahhütlerle yerli sanayiye teknolojik yeterlik kazandırılmasıdır.
ç) Kategori D- İhracat: Yüklenici tarafından, Ek-4’te yer alan rehber SİP faaliyetleri yoluyla gerçekleştirilecek taahhütlerle Türkiye’den ihracat yapılmasının sağlanmasıdır.
KOBİ iş payı yükümlülüğü ve SİP taahhütleri kapsamındaki alt yükleniciler; SİP taahhütleri kapsamında KOBİ’lere verilecek iş payı, projenin özelliği dikkate alınarak SİP Şartnamesinde belirtilir. KOBİ’lere verilecek iş payı, SİP kredilendirme katsayı tablosunda belirlenen katsayılardan daha yüksek katsayı ile kredilendirilebilir. SİP taahhütleri kapsamındaki alt yüklenicilere ilişkin hükümler ilgili idare tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde yürütülür. Alt yüklenicilerin yaptıkları işlerle ilgili sorumluluğu, Yüklenicinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Yatırımların devri, fikri ve sınai mülkiyet hakları; SİP taahhüt süresinin sona ermesini takiben, Yüklenici tarafından SİP kategorileri kapsamındaki yatırımlarının devrine ilişkin hususlar ilgili idareler tarafından düzenlenir. Uzun vadeli ihtiyaç planlaması; İdarelerin ihtiyaçlarının önceden belirlenmesi ve bu ihtiyaç alanlarında sektör tarafından gerekli üretim altyapısının kurulması amacıyla ilgili idareler tarafından uzun vadeli ihtiyaç planları hazırlanabilir ve bu planlar kamu ile paylaşılabilir. Yatırımlarda devlet yardımları ve devlet destekleri; Bu Yönetmelik kapsamında yapılan sözleşmelerde; 15.6.2012 tarihli ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Kararı uygulanabilir. Yüklenici, devlet desteklerinden, desteği veren kamu kurum ve kuruluşları tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yararlanabilir.
Şikayet
Şikâyet; İhale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren on iş günü içerisinde ve sözleşmenin imzalanmasından önce, ilgili idareye şikâyet başvurusu yapılabilir. İdare tarafından, şikâyet başvurusu üzerine on iş günü içerisinde karar alınarak şikâyet başvurusu sahibine bildirilir. Şikâyet başvurusuna ilişkin kararın son bildirim tarihini izleyen tarihten itibaren yirmi iş günü geçmeden sözleşmeler imzalanamaz. Bu Yönetmelik kapsamındaki işlemlere karşı Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet başvurusu yapılamaz. Ceza ve ihalelerden yasaklama; Bu Yönetmeliğin uygulanmasına ait ceza ve ihalelerden yasaklama ile ilgili hususlarda 4734 sayılı Kanun ile 4735 sayılı Kanunun ilgili hükümleri uygulanır. Bu Yönetmelik hükümlerini Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı yürütür.