Esra ÖZ yazdı…

Sağlık iletişiminin gelişiminde önemli adımlar atıldığı günümüzde, sağlık okuryazarlığını etkili iletişim tekniklerinden ayırmanın gerekliliği ortaya çıkıyor.

Sağlık iletişiminin gelişiminde önemli adımlar atıldığı günümüzde, sağlık okuryazarlığını etkili iletişim tekniklerinden ayırmanın gerekliliği ortaya çıkıyor. Size ne demek istediğimi daha net anlatmak istiyorum.

1920’li yıllarda sigara satışından memnun olmayan şirketler Edward Bernays’ın kapısını çalarlar. Aynı zamanda Freud’un yeğeni olan Bernays’a, müşteri profilini genişletmek için kadınları sigara içmeye ikna etmesini isterler.

Freud, “Evladım sigara içmek hayatın en mükemmel ve ucuz keyiflerinden biridir ve en baştan sigara içmemeye karar veriyorsan senin için yalnızca üzülebilirim,” diyerek bu konudaki düşüncesini ifade eder. Bernays da kadınların sigara içmesinin uygunsuz görüldüğü bir dönemde yürüttüğü kampanyayla sigarayı, kadın-erkek eşitliğinin simgesi haline getirir.

Bunu yaparken ürünün simgeye dönüştürülerek bir anlam yüklendiğinde, ürünün bir ifade şekline dönüşeceğini biliyordu. Bu amaçla medyayı da dahil ederek bir kurgu yaptı. 1929 yılının bir Pazar günü New York’ta Paskalya için yürüyüş yapılırken, her şeyin durduğu bir anda gösteriye katılan kadınlar aynı anda sigaralarını yaktılar. Kiralanan fotoğrafçılar bu anı ölümsüzleştirerek ulusal gazetelere servis etti. Bernays ise, muhabirlere bu kadınların yalnızca sigaralarını değil, onların kendi bağımsızlıklarını ortaya koyma kapasitelerini ve kadınlığın kendilerine ait olduğunu gösteren “özgürlük meşaleleri”ni yaktıklarını söyledi.

Ertesi gün gazetelerde “Hürriyete Yakılan Meşale” sloganlarıyla haberler yayınlanmaya başladı. İşte reklamcılık tam olarak böyle oluyor.

Günümüzde dijital medya her ne kadar etkili olsa da geleneksel medya gücünü kaybetmiş gibi görünse de eskisinden de güçlü olarak yerini koruyacak. Çünkü basın, algıyı değiştirmek için en güçlü silahtır. Eğer bir fikir basında yeteri kadar tekrar edilirse, insanlar sorgulamadan bunun doğru olduğunu düşünecekler.

Sosyal medyada da benzer durum söz konusu… Reuters tarafından her yıl yayınlanan Dijital Haber Raporu’nda bu yıl; Instagram, Whatsapp ve Facebook gruplarını haber için en çok Türklerin kullandığı belirtiliyor. Rapora göre; Türkiye’den katılımcıların % 40’ı sosyal medyada gördüğü haberlere güvendiğini söylerken bu oran Facebook ve WhatsApp gruplarına üye olan kullanıcılar arasında % 50’ye çıkıyor.

Yani toplum olarak gördüğümüze sorgusuz sualsiz, güveniyoruz. İşte bu noktada medya okuryazarlığı bilincinin topluma kazandırılması, uzman ve bilinçli gazetecilerin artması gerekiyor. Uzun yıllar bir alanda haber yapıp, sorgulamayı, şüphe etmeyi ve yeri geldiğinde eleştiri yapabilmeyi başaran gazeteci, uzman gazetecidir.

Uzman gazeteci dediğimde, bunu hakkıyla yapan gazetecileri kastediyorum. Özellikle son zamanlarda derme çatma olarak ortaya konulan tabiri caizse “uydurulan” uzmanlıkları değil.

Mesela son zamanlarda çok popüler olan teknoloji iletişimi gibi… Sağlık iletişimi vardır, bilim iletişimi vardır. Bilim, sağlık ve teknoloji habercisi de vardır. Ama teknoloji iletişimi!

İletişim nedir? İletişimi en basit haliyle ‘Kaynak ve alıcı arasındaki bilgi alışverişi, bilgi aktarma ve iletiye ortak bir anlam kazandırma süreci’ olarak ifade edebiliriz. Sağlıkta, bilimde bu vardır. Haberci de haberleriyle bunu yapar. Ama teknolojinin alıcısı, vericisi nedir?

Günümüzde, bilgiye kolayca erişebileceğimizden emin olduğumuzda, onu bildiğimiz yanılgısına düşebiliyoruz. Yani teknoloji üretmeden, algoritma yazmayı bilmeden, kodlama yapmadan, iletişim konusunda bir şey üretmeden sadece çeviri yaparak kendini uzman kabul eden bir güruh ile karşı karşıyayız. Tam bu noktada yine, “Arkadaş sen ne ürettin, ne yaptın da bunu anlatıyorsun?” diyecek gazeteci ortada yok.

“Yeni bir unvan türemiş hadi hemen haber yapalım” diyenlerle karşı karşıyayız. Silikon Vadisi’nde gelecek yılların teknolojisini üretenlerle konuştuğumda, ülkemizdeki bu duruma üzüldüklerini söylüyorlar. Ve ne diyorlar biliyor musunuz? “Üretmeden sadece konuşan, sanki uzman gibi davranan bu kişiler bizi zor durumda bırakıyor.”

Pazarlama kampanyalarıyla nasıl ki sigara özgürlük meşalesi olarak konumlandırılıyorsa günümüzde de bilmediği ya da hâkim olmadığı konularda kişiler uzman(mış) gibi davranıyor ve bu şekilde algılanıyor. Bu kişiler topluma ne kadar zarar verdiklerinin farkında değil!

Medya kirlendi, parasını ödediğiniz her kanalda program yapabilme şansına sahipsiniz. Eskisi gibi değil… İşte onun için Ece Üner’inde yaptığı gibi mankenin sunduğu haber bülteni ile gazetecinin sunduğu haber bülteni arasında dağlar kadar fark oluyor. Onun için karşınıza çıkan her şeye inanmayın, her söyleneni yapmayın, biraz düşünün…

Umuyorum ki, gelecek yıllarda kaliteli olan, güven veren ve etik olan kazanacak. Şimdinin uyanık geçinenlerinin, ne derece zarar verdikleri ise, zamanla ortaya çıkacak. Onun için siz şimdiden kendinizi korumaya bakın.

Konuşmanın ötesine geçmek zorundayız, ABD ve Çin bu konuda dünyanın öncüsü olmuş durumda. Bizler izlerken, onlar üretiyor. Sizin sosyal medyada gördüğünüz dijital ve teknolojik videolar kimi zaman köpürtme denilen pazarlama oyunları da olabiliyor.

9M AND Q3 2019 Dıgıtal Health (Healthcare It) Fundıng And M&A Raporu’na göre, 2019 yılının üçüncü çeyreğinde en çok finanse edilen dijital sağlık fonu kategorileri şunlardı:

– Teletıp: 651 milyon dolar

– mHealth Uygulamaları: 391 milyon dolar

– Mobil Kablosuz: 173 milyon dolar

– Sağlık Hizmeti Rezervasyonu: 151 milyon dolar

– Klinik Karar Desteği: 138 Milyar Dolar

– Uygulama Yönetimi Çözümleri: 119 milyon dolar

Milyon dolarlar harcanan bu projeler, bizim gelecekte yaşayacağımız dönüşümü gerçekleştirecekler. Sağlık hizmetlerinde daha verimli çalışabilmenin yolu tabii ki dijital dönüşümden geçiyor. Yeni nesil teknolojiler sağlık alanında devrim yaratıyor.

Bu konularla ilgili haber yapmak sağlık, bilim ve teknoloji habercisinin işidir. Hatta ekonomi habercisinin bile olabilir. Ama bu teknoloji iletişimi değildir. Zaten neydi ki teknoloji iletişimi?

Kaynaklar:

• Karadeniz, M. (2009). Pazarlama yönetiminde halkla ilişkilerde kullanılan kavram ve tanımlamalar, Journal of Naval Science and Engineering, Vol. 5 , No.1, pp. 1-16, p.3.
• Günlük Ritüeller, Mason Currey (Sayfa 57)
• https://hitconsultant.net/2019/10/18/top-global-digital-health-health-it-vc-funding-categories-in-q3-2019/#.Xaq2Q-YzbIU
• https://mercomcapital.com/product/9m-and-q3-2019-digital-health-healthcare-it-funding-and-ma-report/

• https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/risj-review/digital-news-report-2019-out-now