Aylin ALTUNTAŞ
AA Executive Consulting Kurucusu
The Future Healthcare Conference, Istanbul YK Üyesi
“….Bazen ciğerlerimi havayla doldurduğumda, nefes alıp verirken bu bana çok aptalca geliyor. Çok daha iyisi olabilirdik. Uçuyor olabilirdik. Havadaki frekans olabilirdik…..”
Beynini bilgisayara yükleyip, bedenden kurtularak ölümsüzlüğü ve trans-insan olmayı düşleyen, 14 yaşındaki iki gencin, buna karşı çıkan ebeveynlerini çekiştirirken yaptıkları konuşma, gelecek 15 yıllık içinde bir hayatı kurgulayan, Years & Years adlı İngiliz distopik, bilim kurgu dizisinden bir alıntıydı. Bu dizi çekildiğinde yıl 2019 yılı idi ve henüz Covid-19 hayatımızda değildi. Dolayısıyla da, ciğerleri havayla doldurup, nefes alıp vermek “aptalca” gözükebilirdi.
Bugün sosyal medya ve cep telefonlarını fazla kullanmaktan kaynaklanan photolurking (saatlerce başkalarının fotolarına bakmak), siberhondrik (sürekli hastalık ve tedavi yöntemi aratma), nomofobi (iletişim araçlarının yokluğu durumunda yaşanan korku ve kaygı), sinir sıkışmasından kaynaklanan ellerde uyuşma ve ağrı gibi hastalıkların haberi ile Mark Zuckerberg’in Hawaii’de 53m dolara 600 hektar daha toprak alarak, Kauai’de denize nazır arsasını 1,300 hektara yükselttiği haberi yayınlanıyor. Ne değişti?
Matematikçi Edward Lorenz’in Kaos Teorisi içinde Kelebek Etkisi, en basit şekliyle, bir sistemin başlangıç verilerinde küçük değişiklikler yapıldığında öngörülemez ve büyük sonuçların doğabilmesidir. Çin tarafında bir yarasanın kanat çırpamamasının etkisiyle, ohooo neler neler değişti…
‘1940’ların başında, et üretiminin 2. Dünya Savaşı’nda savaşan birliklere göndermeye başlayan ABD hükümeti, et kriziyle karşılaşıyor. Karaborsaya düşen et ihtiyacını karşılamak amacıyla, Savunma Bakanlığı düzinelerce sosyolog, psikolog ve antropologla görüşüyor ve onlara hayvanların atılan sakatatlarını yemeleri için halkı ikna etmenin bir yolunu bulma görevi veriliyor. 1940’ta ABD’li bir kadın dil veya işkembeyle sofrasının tadını kaçıracağına, açlıktan ölmeyi tercih edebilirdi. Sonunda, insanların diyetlerini egzotik hale getirmelerini tavsiye edildiği iki yüzden fazla çalışma yayımlandı. Hükümetten ev kadınlarına “bifteğe ve böbrekli böreğe her kocanın bayılacağını” söyleyen el ilanları gitti. Kasaplar karaciğerle nasıl rulo köfte yapılacağını açıklayan tarifler dağıtmaya başladılar. Bir araştırmaya göre sakatat tüketimi savaş sırasında %33, 1955’te ise %50’ye yükseldi.’
Sağlıklı yağın, margarinden zeytinyağına, zeytinyağından tereyağına dönüşümüne tanıklık etmiş bir nesilden bahsediyoruz…
Cahilin cesareti nereden geliyor?
Dunning-Kruger Etkisi: Daha çok bilgili olan kişilerin, kendilerine daha az güvenmesi olgusu.
Cornell Üniversitesi profesörleri Dunning ve Kruger, limon suyunun görünmez mürekkep olduğunu düşünüp, yüzüne limon suyu sürerek banka soyan kişi hakkındaki raporlardan yola çıkarak konuyu araştırırlar: Deneklerden bazı testleri tamamlamaları, ama aynı zamanda testte ne kadar başarılı olduklarının da değerlendirilmesi istenir. Testlerde kötü performans gösterenler neredeyse her zaman, çok daha iyi yaptıklarını tahmin ederken; iyi yapanlar çoğunlukla, daha kötü yaptıklarını tahmin eder. Bilgili insanlar, genelde her şeyi bilmediklerinin ve herhangi bir konuda öğrenilecek çok şey olduğunun farkında olmaya daha yatkın oldukları için, bir iddiada bulunurken kendilerine daha az güvenirler. Fakat tehlikeli olan şudur ki: Gruplar, kendinden son derece emin, güvenli gözüken kişileri çoğunlukla liderlik koltuğuna oturturlar. Bir insan ne kadar özgüvenli duruyorsa, o kadar ikna edici olur ve diğerleri de ona o kadar fazla inanma eğilimi taşır. Tamamen değersiz bir konuda saatlerce, tereddütsüz bir kesinlikte, ezberci bir akıcılıkla konuşabilen insanların yüceltildiği topluluklar…
Aklın insanı terk etmesine delilik, insanın aklı terk etmesine cahillik denir.
İlim, İrfan, İnsanla,
Referanslar:
Years & Years, İngiliz distopik-bilim kurgu dizi, GAİN Medya
Alışkanlıkların Gücü, Charles Duhigg
Aptal Beyin, Dr. Dean Burnett
