Cezanın davranış değişikliğinde olumlu bir etkisi olmadığını biliyoruz. Acaba ödül de ceza gibi etkisiz olabilir mi? Farkında değiliz ama aslında ödül ve ceza aynı düşünce yapısının ürünüdür. İkisi de çocuğu kontrol etmek için kullanılıyor ve aynı derecede zararlı. Ödül, motivasyonu artırmıyor, değerleri öldürüyor ve hatta yaratıcılığı ve öğrenmeyi de olumsuz etkiliyor. O zaman şimdiye kadar size önerilen yöntemleri unutun ve ‘ödül’e bir de bu şekilde bakın.
Eğitim Bilimci Dr. Özgür Bolat, son 70 yılın araştırmalarına dayanarak, ödülün çocuklar için ne kadar zararlı olabileceğini fark etti ve bunu ‘Beni Ödülle Cezalandırma’ adlı kitabında anne babalar ve öğretmenler için anlattı. Ayrıca Dr. Bolat’ın bu kitabı, çalışma hayatında yöneticilerin ve ekip liderlerinin de kullanabileceği önerilerle dolu.
Dr. Bolat, kitabında sadece ödülün görünmeyen gizli zararlarını anlatmakla kalmıyor, çocuk yetiştirmede örnek olabilecek bir model, pratik çözümler ve uygulamalar da öneriyor. Kitaptaki yol haritasını izleyen aileler ve öğretmenler, mutlu, özgüvenli, sorumluluk sahibi ve başarılı çocuklar yetiştirmek adına anlamlı adımlar atmış oluyor. İş yerlerinde verimliliği artıracak bir rehberlik de sunan bu kitapla hayata bakışınız değişecek.
Çocuğunuzu uzaktan kontrol etmeyin
Çocuğunuzu ödüllendirdiğinizde, iç denetiminin azaldığına dikkat çeken Dr. Bolat, “Ödüllendirme sistemi sizin sürekli onu denetlemenizi ve kontrol etmenizi gerektirir. Çocuğunuzu bir kısır döngüye sürüklersiniz; başarılı olduğunda verdiğiniz ödülle zamanla başarı seviyesi azalır, böylece çocuk mutsuz olur ve bu da yine başarısızlık yaratır. Yani ödül aslında bir cezadır” diyor.
Çocuğunuzu değersizleştirmeyin
Sadece yanlışları değil, aynı zamanda adım adım yapılması gerekenleri de anlatan Eğitim Bilimci Dr. Özgür Bolat, ezberleri bozacak farklı bir yaklaşımla, örnek vakaları ve araştırma sonuçlarını da paylaşarak, ödül sistemi ile ilgili tüm gerçekleri ortaya koyuyor.
“Gerçek sevgide koşul yoktur” diyen Dr. Bolat, “Ama ödül çocuğa bir koşul koyduğu için çocuğun gerçek sevgiyi yaşamasını engelliyor ve bu da değersizlik duygusunu oluşturuyor” diyor.
Mutlu ve başarılı bir çocuk nasıl yetiştirilir?
Ödülün çocukların hayatında çok büyük etkisi olduğunu belirten Dr. Bolat şu bilgileri veriyor: “Çocuk yarışmayı kazanıp ödülü alınca mutlu olur. Yani kazanma sonucunda gelen ödül keyif verir. Ama onun da riski yüksektir. Kazanmayla mutlu olan çocuk, mutlu olmak için sürekli kazanmak zorundadır. Sürekli bu seviyeyi korumak zorunda hissetmek, çocuğa endişe verir. Kaybedince de ödülü almadığı için kendisini cezalandırılmış hisseder. Yani kazanmaya bağlı bir mutluluk, sürdürülebilir bir mutluluk olamaz. Bu nedenle, bir ortamda öğretmen veya aile ne kadar çok ödül kullanırsa, çocuk da o kadar performans odaklı olur ve kolay işleri seçer. Bu da onun gelişimini durdurur ve ilerlemesini engeller. Sonuç olarak çocuklarınızı asla performans odaklı yetiştirmeyin.”
Anne babaların çocuk yetiştirmede yaptığı hataların benzerlerini, iş hayatında yöneticilerin de yaptığını dile getiren Dr. Bolat, şirketlerdeki prim ve ödül sisteminin, iş yerindeki verimliliği olumsuz etkilediğine de kitabında yer veriyor.
Dr. Özgür BOLAT kimdir?
Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nden mezun olduktan sonra, Türk Eğitim Vakfı ve Fulbright bursuyla Harvard Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde yüksek lisans yaptı. Doktora derecesini Cambridge Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nden aldı. 2007-2008 yılını MIT Sloan School of Management’ta dersler alarak ve araştırma yaparak geçirdi. Dr. Özgür Bolat, hürriyet.com.tr’de yazılarına ve Gelişen Aile Akademisi ve Öğretmen Liderliği Akademisi kurucusu olarak çalışma ve araştırmalarına devam etmektedir.
www.ozgurbolat.com.tr
