Aylin ALTUNTAŞ
AA Executive Consulting Kurucusu
The Future Healthcare Conference YK Üyesi
Ülkede adım adım ve yine prosedürler dahilinde yasaklar gevşetiliyor. Eskiye dönüş olmayacak ama yeni normale dönüş başladı.
Ocak ayında İngiltere’de genel kanı, Çin’de ve Kuzey Kore’de başlayan Covid-19 salgınının sadece Uzakdoğu’yu etkileyeceğiydi. Şubat sonu İtalya’da ölümler başlayınca, Londra’daki temkinli kesim ve sağlık sektörü endişelenmeye başladı; fakat İngiltere’nin bir ada olduğu ve kolayca izole edilebileceği düşüncesiyle, ülkede virüsün etkisinin yine de sınırlı olacağı düşünüldü. Avrupa’daki ülkeler tek tek okul ve işyerlerini kaparken Londra açık kaldı. Hatta park ve pazarlardan kalabalık görüntüler dikkat çekti.
Mart ayında önce İngiltere Sağlık Bakanı Covid-19’a yakalandı ve espri konusu oldu; kabinenin diğer bazı üyeleri de hastalanıp kendilerini izole ettiler. Ne zaman ki Başbakan Boris Johnson hastalanıp, yoğun bakıma alındı, İngiltere işin ciddiyetini anladı. Böylece, Boris Johnson ve ekibini salgını yeterince ciddiye almamakla eleştiren temkinli kesim haklı çıktı. Korku İngiltere semalarına yayıldı; dükkanlar, işyerleri, okullar bir günde kapandı. En büyük eğlencemiz olan ve baharla renk renk çiçek açıp, kuğuların dolaştığı parklar da kapanınca, ülkeye bir hüzün çöktü.
İngiltere özgürlükler ülkesi. Magna Carta (Great Charter of Freedoms- Büyük Özgürlük Fermanı), 1215 yılında İngiltere’de imzalanmıştır. İngilizleri evlerine hapsetmek pek de kolay bir iş değildir.
İngiltere kurallar ülkesi. Hemen her şeyin prosedürü var. Bisikletinizi, evinizin önündeki size ayrılan yerde kilitli tutabilmek için 50 sayfalık prosedürü okuyup onaylamanız gerekir. Covid-19 için de tabi kısa sürede sayfalar dolusu prosedürler hazırlayıp yayımladılar. Kimler, nasıl, ne sebeple dışarıya çıkabilirler? Hijyen kuralları, market alışverişi, sosyal mesafe kuralları, çalışma kuralları, evden okula devam kuralları, seyahat kuralları, dışarıda spor yapma kuralları için prosedürler oluşturuldu. Çoğunluk da bu prosedürlere uydu; hastalığın ve ölümlerin Avrupa’da en yüksek olduğu ülkede ben kendimi güvende hissettim.
İngiltere rasyonel beyinler ülkesi. Okulların geç kapanmasındaki etmenler; hem salgının daha çok yaşlı nüfusta etkili olması, hem de çalışan kesimin çocuklarının evde olmaları halinde bu çocuklara bizdeki gibi bakıcı ya da ailenin diğer üyelerinin bakması gibi bir durumun söz konusu olmamasıydı. Ebeveyneler evden çalışmaya başlayınca bu sorun çözülmüş oldu.
İngiltere geç başlayıp, hızla organize oldu. Açık olan zorunlu işyerleri için sosyal mesafe kuralları belirlendi; marketlerdeki stokların bitmesini önlemek için her alışveriş başına birer tane ürün satınalınması kuralı getirildi; ulaşım araçları yavaşlatıldı, haftasonları tümden kesildi, polisler ve gönüllü çalışanlar kuralları uygulatmada görevli oldu; BBC çocukların evden okul sistemlerine uygun birçok programı gündemine aldı; müfredatı destekleyici birçok program koyarak bizleri etkiledi.
Boris Johnson’ın ventilatör kullanmamaktaki inadı yoğun bakımda da sürdü ve Johnson, 15 Nisan’da hastaneden taburcu edildi. Johnson’ı seven, sevmeyen herkes İngiltere’de derin bir nefes aldı; herkesin endişeli yüzü yeniden gülmeye başladı. Johnson hastaneden çıktıktan sonra farklı danışmanların tavsiyelerini dinleyerek, salgını daha başarılı yönetti. İngiltere’deki ölümlerin çoğu yaşlı bakımevlerinde ve 75 yaş üstü ve %96 halihazırda kronik bir rahatsızlığı olan nüfustan geldi. Bakım evlerinin Devlet bakım yükünü hafifletme amaçlı kasıtlı olarak salgından korunmadığı dedikodusu ülkede dalga dalga yayıldı.
İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi’nin yetersizliği; sağlık sistemine zamanında yeterince yatırım yapılmadığı, sağlık ekipmanları eksikliği ülkede sık sık konuşuldu; bununla birlikte Sağlık ve temizlik, gıda, güvenlik, ulaşımda zorunlu çalışanların emekleri her Perşembe alkışlandı; emekleri gönüllere yer etti. Elinde oyuncak hemşireyi yücelten Bansky’nin bir eserini Londra’da bir hastaneye bağışlaması buruk mutluluk yarattı.
İngiltere işyerlerini kapatma kararıyla birlikte; işini sürdüremeyen tüm işveren ve çalışanlara “furlough pay”- ekonomik kriz dönemlerinde ücretsiz izin ödemesi- yaptı. Bu miktar herkesin bu dönemde yaşayabileceği bir miktardı ve bazı işyerleri çalışanları için ücretin üstünü de tamamladı. Ankara Anlaşması ile İngiltere’ye yerleşmiş olan vatandaşlarımız da bu ödemeden yararlandılar. Ödeme kademeli olarak azaltılarak, Ekim’e kadar sürecek. İngiltere’de yaşam ayrıcalığı da bu olsa gerek…
İngiltere eşitlikler ülkesi. Prosedürlerdeki kurallar sıkı sıkıya vatandaşlar tarafından uygulanırken, Johnson’ın başdanışmanı Dominic Cummings’in seyahat kuralını çiğneyip, bir haftasonu Londra dışındaki ailesini ziyaret etmesi bir anda ülke gündemine oturdu. Cummings’in 4 yaşındaki oğluna bakan eşinin kendini iyi hissetmediği ve koronovirüs kapmış olabileceği endişesiyle ailesini ziyaret ettiği ve esasında prosedüre uygun olduğu ifadesi İngilizleri tatmin etmedi; konuya ilişkin İskoçya Bakanı istifa etti.
Haziran itibarı ile ülkede adım adım ve yine prosedürler dahilinde yasaklar gevşetiliyor. Eskiye dönüş olmayacak ama yeni normale dönüş başladı. İngiltere bu dönemdeki eksik ve başarısının muhasebesini yapıp, gerekli dersleri çıkararak yoluna devam edecektir…
